پسماند به مواد جامد، مایع و گازی (غیر از فاضلاب) اطلاق میشود که به طور مستقییم یا غیرمستقیم حاصل فعالیت انسان است و از نظر تولیدکننده زائد تلقی میشوند. فعالیتهای انسانی در بخش های مختلف مانند بخش های صنعتی، کشاورزی، پزشکی و خدمات در کنار محصول و خدمات به تولید پسماند ختم می شود.
انواع پسماند:
طبقه بندی های مختلفی برای پسماند وجود دارد. در یک طبقه بندی پسماندها در 5 دسته طبقه بندی میشوند:
- پسماند عادی : پسماند تولید شده از فعالیتهای روزمره انسانها در شهر، روستا و خارج از آنها شامل پسماند غذایی و اداری و خانگی
- پسماند پزشکی (بیمارستانی): پسماندهای عفونی و زیان آور مراکز بهداشتی و درمانی، تشخیصی و طبی
- پسماند صنعتی : پسماندهای حاصل از فعالیتهای صنعتی و معدنی و پسماندهای پالایشگاهی صنایع گاز و نفت و پتروشیمی
- پسماند کشاورزی: پسماندهای ناشی از فعالیتهای تولیدی در بخش کشاورزی مانند فضولات
- پسماند ویژه: کلیه پسماندهای دارای حداقل یکی از خواص خطرناک (سمیت، بیماریزایی، قابلیت انفجاری اشتعال، خورندگی و …) و پسماندهای نیازمند به مدیریت خاص
البته امروزه پسماند های الکترونیک و نیز پسماند های پلاستیکی را نیز می توان به عنوان دو دسته از پسماند ها طبقه بندی نمود.
عوارض عدم مدیریت صحیح پسماند
پسماند نتیجه فعالیت بشری است لذا با افزایش جمعیت بشر و فعالیت هایش، تولید پسماند روز به روز در جهان در حال افزایش است. گرچه تولید پسماند به نظر اجتناب ناپذیر می رسد اما در صورت مدیریت نامناسب و یا اساسا عدم مدیریت پسماند، می تواند تهدیدی جدی برای سلامت بشر و سایر موجودات زنده و به عبارت جامع تر محیط زیست باشد. امروزه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های محیط زیستی در جهان ساماندهی، مدیریت و دفع مناسب پسماند است. زیرا دفع نادرست می تواند منجر به پیامدهای نامطلوب سلامتی از طریق آلودگی آلودگی آب، خاک و هوا گردد.
همچنین، جمع آوري و دفع غير بهداشتي پسماند ها، خطرات زيادي از نظر انتشار بيماريهاي واگيردار و توليد حشرات و ناقلين بيماريزا به همراه دارد. همچنين محلهاي دفع پسماندها، به دليل آن كه در معرض عوامل فيزيكي و بيولوژيكي محيط قرار دارند، در طي زمان دچار تغييراتي مي شوند. از جمله اين تغييرات ميتوان به توليد شيرابه و نفوذ آن به لايههاي تحتاني خاك، آلودگي آب زير زميني، توليد و انتشار گازهاي ناشي از تجزيه پسماند مانند متان و دي اكسيد كربن، بنزن، کلر، آرسنیک، دیوکسین ها، هیدروکربنهای حلقوی و… و در نهايت نشست محل اشاره نمود. بخشی از این آلودگیها، در اثر فرآیندهای طبیعی تجزیه شده و از بین میروند، اما بخش عمدهای از آن علاوه بر آلوده کرده محیط زیست، از طرق مختلف وارد زنجیره غذایی شده و با ورود به بدن انسان و حیوان، اثرات سو بهداشتی به جای خواهند گذاشت.
ایجاد بوی بد ناشی ازانباش پسماند، تجمع انواع حشرات، ناقلين بيماريزا، وجانداران موذی، از بین رفتن مناظر طبیعی از جمله موضوعاتی هستند که سبب پایین آمدن کیفیت زندگی مردم بواسطه تولید و دفع پسماند می شوند. شواهد نشان داده است که در صورت عدم مدیریت درست پسماندها، اثرات نامطلوبی، افراد، بخصوص جمعیتهای ساکن در مناطق نزدیک به محلهای تولید یا دفع و سوزاندن پسماند، را تهدید میکند. این عوارض شامل بیماری هایی چون انواع سرطان، بیماری های تنفسی، زایمان زودرس، نقصهای مادرزادی در نوزادان، وزن کم به هنگام تولد، اختلالات عصبی و بیماریهای پوستی اشاره نمود. برخی مطالعات گزارش کردهاند که نرخ مرگ و میر در اثر سرطان در مناطقی که نزدیک به محل دفع زیاله است بیشتر از سایر مناطق است بویژه در مناطقی که تنها منبع تامین آب آن، آبهای زیرزمینی است.
اگر چه تحقیقات صورت گرفته پیرامون اثرات بهداشتی پسماندها بیشتر بر جمعیت های مجاور محل دفع پسماند متمرکز است و به گواه مطالعات، جمعیت در معرض خطر عوارض بهداشتی پسماندها، عموما جمعیتها و گروههایی هستند که از نظر اقتصادی-اجتماعی محروم میباشند اما دفع و مدیریت پسماند یکی از مشکلات و موضوعات مهم جهانی است و مختص به جغرافیای خاصی نمیباشد و نیاز به سیاستهای بهداشتی در مدیریت پسماندها جهت کاهش تهدید حیات انسانها و حیوانات و حفظ محیط زیستی سالمتر را کاملا واضح و مبرهن است.
امروزه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های محیط زیستی در جهان ساماندهی، مدیریت و دفع مناسب پسماند است. زیرا دفع نادرست می تواند منجر به پیامدهای نامطلوب سلامتی از طریق آلودگی آلودگی آب، خاک و هوا گردد. از طریق پسماند ها انواع الاینده های زیستی و غیر زیستی می تواند مستقیما یا غیر مستقیم از طریق زنجیره مواد غذایی وارد بدن انسان و حیوانات و گیاهان شده و تهدیدی برای سلامتی بشر کره زمین باشد. مدیریت صحیح پسماندهای خانگی، صنعتی، اداری و بیمارستانی گامی مهم در عرصه حفظ سلامت انسان خصوصا در شهرهای بزرگ است زیرا این پسماندها می‌تواند منبع مهم ایجاد آلودگی باشد.علیرغم این هنوز در بسیاری کشورها توجه کافی به مدیریت مناسب پسماند نمی شود.
